"Бир кәндин уҹдантутма ҹәзаланырылмасы сонунҹу дәфә 1937-ҹи илдә баш вериб"

“Бир кәндин бүтүн әһалиси бу ҹәфәнҝ иттиһамын әзабыны чәкир”

Милли Шуранын сәдри, профессор Ҹәмил Һәсәнли Нардаран Ағсаггаллар Шурасынын сәдри Натиг Кәримовун һәбсиндән вә сон заманлар Нардаранда баш верәнләрдән јазыб. Ҹәмил Һәсәнли Фаҹебоок сәһифәсиндә јазыр:

“Достлар! Ҝөзүмүзүн гаршысында бир кәндин драмы, бир кәндин фаҹиәси баш верир. Сөһбәт 6 һәфтәјә јахындыр ки, сәмасында гара булудлар доланан Нардаран кәндиндән ҝедир. Нојабрын 26-да Дахили Ишләр Назирлијинә мәхсус гүввәләр кәнддә хүсуси әмәлијјат кечирди. Әмәлијјат заманы икиси полис әмәкдашы олмагла 7 нәфәр Азәрбајҹан вәтәндашы һәјатыны итирди. Бир кәнд һүдудларында кечирилән әмәлијјат заманы бу гәдәр адамын һәјатыны итирмәси јолверилмәздир. Узун мүддәт Нардаран мүһасирәдә сахланылды, кәндә ҝириш-чыхыш гадаған едилди, борҹ бәһанәси илә јашајыш мәнтәгәсинин газы, сују, ишығы кәсилди.

Әмәлијјат заманы Мүсәлман Бирлији һәрәкатынын сәдри Һаҹы Тале Бағырзадә башда олмагла онларла адам ибадәт заманы һәбс едилди. Һалбуки, һүгуг мүһафизә органларынын, һәтта ифша олунмуш кечмиш МТН-нин чағырышларына белә о, вахтында реаксија вермишди. Ону вә тәрәфдарларынын һәбси үчүн инсан өлүмү илә нәтиҹәләнән әмәлијјат кечирмәјә һеч бир еһтијаҹ јох иди. Ај јарыма јахындыр Нардаранда һәбсләр сәнҝимәк билмир. Бу ҝүн кәнд ағсаггалы Кәрбәлаји Натигә вәтәнә хәјанәт иттиһамы илә ҹинајәт иши ачылды вә бу вәтәнсевәр ағсаггал һаггында дөрд ајлыг һәбс гәти имкан тәдбири сечилди. Кәрбәлаји Натиг Кәримов Милли Шуранын үзвүдүр, бүтүн варлығы илә бу милләтә, бу халга, бу дөвләтә бағлы бир ағсаггалдыр.

О, камил иман саһиби, радикаллыгдан узаг шүурлу бир диндардыр, мөвгеји олан бир вәтәндашдыр, Азәрбајҹан бајрағы һәмишә башынын үзәриндә, вәтән севҝисини үрәјиндә дашыјыб. Она гаршы ирәли сүрүлән иттиһам чох ағырдыр. Сон вахтлар белә иттиһамларын сајы чохалыб. Лејла вә Ариф Јунуслар да бу маддә илә ҹәзаландырылмышды, онлардан әввәл Һилал Мәммәдов да вәтәнә хәјанәт ады алтында һәбсдә сахланылыр, лап бу јахынларда танынмыш журналист Рауф Миргәдиров да “вәтән хаини” чыхарылды. Инди вәтәнин бир парчасы олан Нардаранда да һәр кәсин башы үзәриндә бу иттиһам долашмагдадыр. Бир кәндин уҹдантутма ҹәзаланырылмасы сонунҹу дәфә 1937-ҹи илдә баш вериб. Азәрбајҹан Дахили Ишләр Халг Комиссарынын мүавини Сумбатовун гурдуғу әмәлијјат нәтиҹәсиндә Исмајыллы рајонунун Күртмашы кәндиндә 16 јашындан 76 јашына гәдәр бүтүн киши әһалиси һәбс едилмишди.

Ҝуја бир кәндин әһалисинин мәгсәди Азәрбајҹанда Совет һөкумәтини девириб көһнә гурулушу бәрпа етмәк имиш. Амма бу иттиһамы, хүсусилә кәнддә анти-совет үсјанчы дәстәнин олдуғуну әсасландырмаг үчүн силаһ олмалы иди. Уҹдантутма һәбс едилән аилә башчыларынын һәјат јолдашларыны истинтага ҹәлб етдиләр, онлардан үсјанчыларын силаһларыны тәләб етдиләр. Ишҝәнҹәләр чох ағыр иди, әксәријјәти ермәни олан мүстәнтигләр ишҝәнҹәләр һесабына кәнд гадынларындан һәјат јолдашлары, гардашлары әлејһинә ҝуја онларын силаһлары олмасы барәдә тәсдигләјиҹи ифадәләр алмалы идиләр. Ишҝәнҹәләр о гәдәр дөзүлмәз иди ки, 8 ајлыг һамиләлијини јашајан ҝәнҹ гадын Зәрнишан Әзизова бу вәһшилијә дөзмәјиб ушаг салды вә ушагла бәрабәр өзү дә һәјатыны итирди. Јалныз бу методларла мүстәнтигләр Күртмашы үсјанчы дәстәсинин силаһ-сурсаты һаггында ифадәләр ала билдиләр.

Инди тәхминән 80 ил сонра мүстәгил Азәрбајҹанда Нардаран тәхмин белә бир тале јашајыр. Кәнддә ҝуја Азәрбајҹанын конститусија гурулушуну дәјишмәјә ҹәһдләр олуб, радикал ислам груплашмасы фәалијјәт ҝөстәриб. Бир кәндин бүтүн әһалиси бу ҹәфәнҝ иттиһамын әзабыны чәкир. Әлдә олунан мәлуматлара ҝөрә силаһ ахтарышы ады илә маска ҝејинмиш силаһлы ДИН әмәкдашлары гәфләтән евләрә дахил олур, гадынлар вә ушаглар бу дәһшәтли мәнзәрәни јашајыр. Гадынларын кечирдији изтирабларын, Нардаран ушагларынын кечирдији психоложи шокун бәдәлин ким өдәјәҹәк. Ахы, бу заваллылар Азәрбајҹан аналарыдыр, Азәрбајҹан көрпәләридир.

Һәбс олунмуш инсанлара ишҝәнҹә верилмәси барәдә мәлуматлар вар иди. Узун мүддәт онларын вәкилләрлә әлагәсинә имкан верилмәмәси бу еһтималлары даһа да артырырды. Бу ҝүнләрдә ајдын олду ки, Һаҹы Тале Бағырзадәнин бурнуну сындырыблар. Бу барәдә илаһијјатчынын вәкили Ҹавад Ҹавадов мәлумат јајыб. Вәкилин сөзләринә ҝөрә Тале Бағырзадә ағыр ишҝәнҹәләрә мәруз галыб, бурун сүмүјү сындырылыб. Өзүнүн билдирдијинә ҝөрә, бу јолла ондан етирафедиҹи, һәтта диҝәр шәхсләрә гаршы ифадәләрин алынмасына ҹәһдләр едилиб”. Суал олунур Нардаран мәһбусларына гаршы төрәдилән ишҝәнҹәләрин вахтилә Күртмашы сакинләринә гаршы төрәдилән ишҝәнҹәләрдән фәрги нәдир?

Ким мүстәгил Азәрбајҹанда 1937-ҹи илин истинтаг методларыны бәрпа етмәјә иҹазә вериб, һансы әсасла инсанларла белә рәфтар едирләр? Азәрбајҹан вәтәндашларларынын ҹан вә мал ҝүвәнлијинә тәминат верән дөвләт рәсмиләри бәс һара бахырлар. Биз бу јахынларда Азәрбајҹанын МТН адлы дөвләт гурумунун ифша олунмуш буна бәнзәр әмәлләринин шаһиди олдуг. Төрәтдикләри ҹинајәтин шиддәтиндән бәзи кечмиш јүксәк вәзифәли МТН забитләринин өзләрини интиһар етмәләри барәдә јајылан мәлуматлар ҝөрүнүр бәзиләринә дәрс олмајыб”.