Анкараја бу дәфә шапалаг АБШ-дан ҝәлиб

Ливија вә Сурија кими бир сыра өлкәләрдә гардаш гырғынына сәбәб олдуғу үчүн дүнја иҹтимаијјәти тәрәфиндән писләнән Анкараја бу дәфә гәдим мүттәфиги АБШ-дан шапалаг дәјиб.

“Әл-Мәјадин” сијаси експерт Һәсәни Мәһәллинин Түркијә-АБШ мүнасибәтләриндә јаранмыш сон ҝәрҝинлик барәдә тәһлилини дәрҹ едиб.
Мәгаләдә дејилир ки, Идлибдәки вәзијјәтин ҝәләҹәји вә Суријанын шималында Түркијә һәрбчиләринин һүзуру илә бағлы Сочидә кечирилән Түркијә-Русија данышыгларындан әлибош чыхан Рәҹәб Тајјиб Әрдоған, бу дәфә Бајденин Нанҹј Пелосијә Суријада фөвгәладә вәзијјәтин узадылмасы илә бағлы ҝөндәрдији мәктубдан чаш-баш галды.

Бајден Суријанын шималында Анкаранын һәрби әмәлијјатларына тохунараг билдириб: “Бу һәрәкәтләр бизим ИШИД-лә мүбаризәмизи сәмәрәсиз гојур, суријалы вәтәндашлар үчүн тәһлүкәлидир. Һабелә, Түркијәнин фәалијјәтләри бөлҝәдә сүлһ вә әмин-аманлығы позур, бизим милли тәһлүкәсизлијимиз вә хариҹи сијасәтимиз үчүн ҹидди тәһлүкәдир.”

Тәһлилчи гејд едиб ки, Бајденин сөзләри Әрдоғанын АБШ-ы террора вә күрд бирләшмәләринә дәстәк вермәкдә иттиһам етмәсинә ҹаваб олдуғу ҝөрүнүр. Әрдоған-Бајден мүнасибәтләриндәки бу кешмәкешләрин кечмиши вардыр. Бајден Обаманын мүавини олдуғу дөврдә 2014-ҹү илдә Түркијә, Әрәбистан вә БӘӘ-ни Әл-Гаидә, Ән-Нүсрә вә онлар кими диҝәр террор групларына мүхтәлиф нөв дәстәк вермәкдә иттиһам етмишди. Һәмин иттиһамлар Әрдоғанла телефон данышығы заманы Обама тәрәфиндән тәкрар олунду вә АБШ президенти 2015-ҹи илдә Әрдоғандан тәләб етди ки, террорчуларын Түркијәдән Суријаја кечмәсинин гаршысыны алсын. Әрдоған вә Бајден арасындакы сојуг мүнасибәтләр вә ҝәрҝинлик АБШ-ын 40 әдәд Ф-16 алмасы вә 200-ә јахын тәјјарәнин јениләнмәсинә гаршы чыхмасы хәбәрләри илә артды.

Бәзиләри Әрдоғанын Русијадан С-400 ракетләри алмаг гәрарыны АБШ вә Түркијә арасында ҝәрҝинлијин әсас сәбәби кими ҝөрсәләр дә, һамы билир ки, Бајден Әрдоғаны диктатор, Османлы Императорлуғуну бәрпа етмәклә бағлы тәһрикедиҹи ачыгламалар верән вә тәһлүкәсизлији позан бир шәхс кими ҝөрүр.

Бу јахынларда Италијада кечириләҹәк Ҝ20 иҹласы чәрчивәсиндә Бајденлә Әрдоған арасында ҝөрүшүн баш тута биләҹәји бир вахтда Анкара-Вашингтон мүнасибәтләри сүрпризләрлә үзләшиб. Хүсусилә дә, артыг Әрдоған Вашингтонун Түркијә илә дүшмәнчилијинин ҹиддилијини анлајыб. Чүнки бу дүшмәнчилијин тәсири Түркијә базарларында өзүнү ҝөстәрмәјә башлајыб, нәтиҹәдә Түркијә лирәси ҹидди шәкилдә дәјәрдән дүшүб, өлкә игтисадијјаты јени бөһран гаршысындадыр вә бу бөһран Трампын Түркијә игтисадијјатыны мәһв етмәси тәһдидиндән дә ағыр ола биләр. Трамп президент олдуғу дөврдә Әрдоғана чағырыш едәрәк тәһгирамиз шәкилдә она деди: “Ағыллы ол, ахмаг јох. Вә Сурија Демократик Гүввәләри башчылары илә сөһбәт етмә.”
Бајден Әрдоған һесабламалары барәдә гәтијјәтлидир вә бу арада Путин Түркијә илә мүнасибәтләри горумагда мараглыдыр. Инди Бајденин мүраҹиәт етдији вә долајысы илә Әрдоғана гаршы мөвге тутмасыны истәдији Ненси Пелосинин мөвгеји ваҹибдир. Һалбуки, АБШ Конгреси бундан әввәл Әрдоғаны онун шәхси сәрвәтинин сирләрини ачаҹағы илә һәдәләмишди. Һамы билир ки, Вашингтон Әрдоғанын шәхси сирләриндән там хәбәрдардыр. Рза Зәрраб Анкара һөкумәтинин сирләрини АБШ-а өтүрмүш вә сонра да бу өлкәјә гачмышдыр. Бунун гаршылығында Әрдоғанын тәрәфдарлары ону Ҝүләнә, Америкаја, Исраилә вә Алманијаја ҹасуслугда ҝүнаһландырдылар.
Анкара бундан сонра чәтин дурума дүшәҹәк, чүнки Бајден Пелосијә ҝөндәрдији мәктубунда тамамилә ҹиддидир. Һәмин сәбәбдән Пелоси Дәмәшгә сәфәр етмәли, Әсәдлә ҝөрүшмәли вә 2007-ҹи ил ҝөрүшүнә тәзәдән бахмалыр ки, бәлкә бу сәфәр Американын Суријаја гајыда билмәси үчүн бир мүгәддимә ола. Хүсусилә дә АБШ билдириб ки, Суријанын Әрәб Бирлијинә гајытмасыны, һәтта Авропа Бирлији илә әмәкдашлыг етмәсини дәстәкләјир. Бу мөвзу ҝерчәкләшәрсә, Әрдоғанын вә онун Суријада һүзурунун баша чатмасы дөврү башланаҹаг. Беләликлә, онун диҝәр етигади сијасәтләри дә мәһв олаҹаг.

Експерт сонда вурғулајыб ки, һал-һазырда Әрдоған өзүнү чох чәтин бир вәзијјәтдә ҝөрүр. Мүхалифәт партијалары да бир-бирләри илә коалисија гурмагдадыр. Бүтүн прогнозлара әсасән, онун илк сечкиләрдә мәғлубијјәти гәтидир. Түркијәнин һазыркы сијаси вә игтисади дурумуна диггәт етмәклә бу сечкиләр елә дә узагда дејил. Хүсусилә Әрдоғанын әрәб баһарындан сонракы вә Суријада јүрүтдүјү хас сијасәти Түркијәнин позулмуш игтисади вә сијаси вәзијјәтинин әсас сәбәбидир.

Белә бир вәзијјәтдә, Анкара гүввәләринин Фәратын шәргиндән чыхарылмасындан әввәл, Суријанын Түркијә-АБШ арасында ҹидди гаршыдурма мејданына чеврилмәси мүмкүндүр. Әҝәр белә оларса, күрдләр мәсәләси әввәлки вәзијјәтинә гајыдаҹаг.